شریعتی و پرسش بنیادین ما
بیژن عبدالکریمی
خرداد۱۳۹۵
در سالهای اخیر این رسم در برخی رسانهها و محافل درگرفته که در سالروز شخصیتهای سیاسی که مورد تکریم همه نحله های فکری و گرایش های سیاسی هم نیستند به جای ستایش، سرزنش شوند و نقدهایی را بر آنان وارد سازند.
با این نگاه است که در سالروز درگذشت دکتر محمد مصدق گفته میشود «نفت، ملی نشد، دولتی شد». در حالی که منظور از ملی شدن «خلع ید» است تا همانگونه که بانک ایران و انگلیس به بانک ملی تبدیل شد شرکت نفت ایران و انگلیس هم شرکت ملی نفت شود و «ملی» در تقابل با «دولتی» نبود بلکه به معنی «خلع ید» بود.
یا نوبت به دکتر حسین فاطمی که میرسد از او با عنوان روزنامهنگار – سیاستمداری رادیکال یاد میشود که اگر تندروی نمیکرد چه بسا کودتای 28 مرداد 1332 رخ نمیداد و جان خود او را نیز نمیستاند. انگار مسوول کودتا و اعدام او نیز خودش بوده است.
دیگری نیز دکتر علی شریعتی است که امروز 29 خرداد سالروز کوچ اوست. 39 سال قبل در 29 خرداد 1356 خبر درگذشت شریعتی در لندن منتشر شد و نیروهای انقلابی به دیده تردید به آن نگریستند و از این رو معلم انقلاب را «شهید» خواندند و همه ساله در وصف او گفته و نوشته می شد.
در سال های اخیر اما با پاره ای اتهامات به علی شریعتی رو به روییم که 10 محور اصلی از این قرار است:
1-سلطنت طلبان او را متهم میکنند که به رغم عقاید سوسیالیستی برای شوراندن مردم علیه شاه، به استفاده ابزاری از مذهب روی آورد و صداقت باورها و شعارهای ایدیولوژیک او را زیر سؤال میبرند.

"علی شریعتی پس از بسته شدن حسینیه ( ارشاد)،به طرفداران خود دستور داده است که در مجالس،به نام طرفداران آیت الله خمینی با معممین و طلاب بحث نموده و آنان را به طرفداری خمینی گرایش دهند."
؛ خیلی ها معتقدند که مرحوم دکتر علی شریعتی دچار انحراف فکری بوده و در زمان حکومت شاه پهلوی،با دستگاه اطلاعات(ساواک)در جهت همین افکار منحرفش و بر ضد انقلاب اسلامی همکاری داشته است. برخی دکتر شریعتی را عامل رژیم معرفی میکنند و کسانی هم او را عامل رژیم نمیدانند و هر کدام برای حرف هایشان اسناد و مدارک محکمی ارائه می کنند .
دکتر حسن رحیم پور ازغدی در این باره می گوید: "آن زمان که در رساله ها حتی جرات نمی کردند نام امام خمینی را بیاورند و به اختصار« خ »می نوشتند دکتر شریعتی اعلام کرد که مقلد امام خمینی است. شریعتی منتقد روحانیون بود اما بهترین دفاع ها را از روحانیت آگاه، فعال و درصحنه نموده است و البته این را هم بگویم انتقادات امام (ره) به روحانیت که در منشور روحانیت آمده است بسیار بیشتر از شریعتی است.
سخنرانی با عظمت دکتر شریعتی در مورد حضرت زینب(س)
ای زینب! ای زینب! ای زبان علی در كام!با ملت خویش حرف بزن.
ای زن! ای كه مردانگی در ركاب تو جوانمردی آموخت! زنان ملت ما، اینان كه نام تو آتش عشق و درد بر جانشان می افكند، به تو محتاج اند. بیش از همه وقت.
مترجم:احمد حسن المعین
عراق ، انتشارات العربی ، چاپ اول 1395.
ترجمه کتاب «مسلمانی در جستجوی ناکجا آباد (زندگی نامه سیاسی دکتر شریعتی ) » نوشته علی رهنما برای نخستین بار با عنوان «علی شریعتی سیرة السیاسیة» به زبان عربی توسط احمد حسن المعین به کمک انتشارات «العربی» در عراق به چاپ رسید و در دنیای عرب انتشار یافت.
ترجمه آثار شریعتی به زبان عربی از زمان مرگ شریعتی آغاز شده بود(۱۳۵۶ آثاری همچون شهادت، حسین وارث آدم، حج و…) در دهه شصت ترجمه عربی این آثار از سوی ناشرین لبنانی ، عمدتا معطوف به ترجمه آثار اجتماعی و اسلامی شریعتی بود(بازگشت به خویش،اسلام شناسی، حرّ، خودسازی انقلابی و…). در ده سال اخیر این ترجمه ها عمدتا از سوی انتشارات الامیر در لبنان انجام شده و عناوین بیشتری را به خود اختصاص داده است. آثاری همچون مذهب علیه مذهب، خودآگاهی و استحمار، پدر مادر ما متهمیم و…که نگاه انتقادی به وضعیت و موقعیت مذهب در این جوامع دارند در این ترجمههای جدید به چشم می خورد.استقبال وسیع جهان عرب (سنی- شیعی) بر تعداد ناشرین و مترجمان آثار شریعتی افزوده است .امروزه میتوان گفت که تقریبا هشتاد در صد آثار شریعتی به عربی ترجمه شده است. عراق یکی از مراکز اصلی پخش آثار شریعتی طی این سالها بوده و اندک اندک ناشرین عراقی نیز در پروژه ترجمه و نشر اثار شریعتی مشارکت فعالتری پیدا کرده اند. ترجمه اخیر « زندگی نامه سیاسی دکتر شریعتی» ازسوی انتشارات العربی گواه این مدعاست .در آیندهای نزدیک شاهد چاپ کتابهای کویر و گفتگوهای تنهایی نیز به زبان عربی در عراق خواهیم بود .
(شایان ذکر است که چاپ و نشر ترجمه آثار دکتر شریعتی در هر کشور و به هر زبانی باید با موافقت خانواده و هماهنگی بنیاد فرهنگی دکتر شریعتی صورت بگیرد.)

نام کتاب: شورشی
نویسنده : محمد صادقی
ناشر : اتاق آبی
سال نشر: مرداد ۱۳۹۵
کتاب در قطع پالتویی شامل ۱۰۴ صفحه
گفتهها و ناگفتههایی درباره شریعتی
نویسنده: محمد اسفندیاری
کتاب شعله بیقرار اثر محمد اسفندیاری قطع رقعی شامل ۲۴۷ صفحه ، نشر شرکت سهامی انتشار ، چاپ اول ۱۳۹۵.
کتاب شامل دو مقدمه است مقدمه اول از استاد محمد رضا حکیمی و مقدمه دوم با نام رنجنامه توسط نویسنده کتاب که به شیوه نقد منتقدین معاصر شریعتی پرداخته است. پیرو آنچه در رنجنامه آمده فصل اول با نام «جمع پریشان» در ۱۷ عنوان پاسخیست به آن منتقدین. در فصل دوم با نام «شریعتی به روایت اسناد »گزیدهای از اسناد ساواک درباره شریعتی ارایه شده است . فصل سوم با نام « شریعتی در تاریخ » سالشمار زندگی شریعتی است که نویسنده آن را در سال ۶۵ نگاشته سپس تکمیلی شده آن را در این کتاب به چاپ رسانده ، فصل سوم با نام « کتابشناسی شریعتی» فهرست جامعیست از کتبی که در مورد دکتر شریعتی تا کنون نوشته شده و به چاپ رسیده است .
کتابهای موجود در این بسته به ترتیب زیر است:
- ابوذر
- علی، حقیقتی بر گونه اساطیر
- زندگی علی، پس از مرگش
- علی تنهاست
- فریادی در شب ستم
- با مخاطبهای آشنا
- بازگشت به خویشتن
- انسان بی خود
- انسان و اسلام
- انتظار، مذهب اعتراض
- عرفان برابری آزادی
- فاطمه، فاطمه است
- گیاه شناسی
- هبوط در کویر
- ابراهیم در کشاکش یک انتخاب
- جهت گیری طبقاتی اسلام
- خود آگاهی و استحمار
- خداحافظ شهر شهادت
- خود سازی انقلابی
- اگر مارکس و پاپ نبودند
- نیایش
- نیازهای انسان امروز
- چه نیازی به علی هست؟
- پدر، مادر، شما متهمید
- پیروان علی و رنج هایشان
- تشیع علوی. تشیع صفوی
- شهادت
- پیام امید به روشنفکر مسئول
- سرود آفرینش
- یک جلوش، تابی نهایت صفرها
- توحید و شرک
• حجم: 28.65 مگابایت
• نسخه: PDF

فهم سادهٔ «الهیاتِ رهائیبخش» شریعتی اما، با کلیدی که خود او بدست می دهد، ممکن است: آزادی، همچون عدالت و معنویت، یکی از سه رُکن این تفکر را میسازد. تحقق این درک از آزادی، در نسبت با برابری و خودآگاهی، مبنای طرحی انضمامی را برای رهائیبخشی تدریجی و مرحلهای درمیافکند که از آزادی لیبرال به برابری سوسیال و تا فلاح اسپریتوآل بسط مییابد. ویژگی رستگاری غایی مورد نظر او اینست که این مهم تنها در جامعهای آزاد و برابر متصور و ممکن خواهد شد، و در غیراینصورت، فراسوی بُعد فردی و در سطح اجتماعی، دم زدن از هرگونه معنویت و اخلاق و عرفان، فریبی بیش نخواهد بود! زیرا در یک کلام، رهایی از غیر و نفی بیگانگی، پیشنیازِ تحققِ آزادی و بازیافتِ خویشتنِ خویش است. زیرا: « ای آزادی! هنگامیکه تو نیستی، برای آزادگان، برای آنها که تو را میپرستند، زندگی روزمره نیز دشوار است..، ای دریغ! هنگامی که بیگانه بر میهنی چیره است، هنگامی که آزادی در بند است نه تنها دولت، وابستگان به حکومت و استبداد و قانون حاکم، بلکه همه مردم، یکایکِ خلق، جاسوساند، برای بیگانه کار میکنند، در کشوری که خویشاوندی جرم است، همه بیگانهپرستاند! » (م۳۳/ص۷۴)
شریعتی همراه فضیل عیاض کاروان به کاروان میرود تا دل هر دردمندی که آزرده شده را به دست آورد و حقیقت را و عدالت را دوباره باز گرداند، صدای قرآن برای او این معنا را نیز دارد، کسانی که صدای دیگری از قرآن میشنوند همواره با او در ستیزند. دین علوی از نظر او یک سبک زندگی درخود دارد. ایجاد ترس خصلت این نوع از بودن است. ترس از شریعتی واقعیست.

دکتر سیدجواد میری :
«… نکته اینجاست که بسیاری از مشکلات، معضلات و پیچیدگیهای جامعه امروزی ایران را بسیاری از اندیشمندان و دانشگاهیان به شریعتی نسبت میدهند. بعد وقتی به این کارها رجوع میکنید، چون این افراد از اهالی علم و آکادمیک هستند، باید کتابی نوشته باشند و نقد شریعتی را به صورت سیستماتیک و نظاممند انجام داده باشند و بر اساس آن نگاه و آن رویکرد به این نتیجه رسیده باشند که بله مثلاً امروزه واپسگرایی در جامعه ایران وجود دارد و اگر رادیکالیزم، بنیادگرایی، مبارزه با نظام سرمایهداری یا پسرفت در جامعه ایران وجود دارد یا بسیاری از مشکلات دیگر، ربط وثیقی به گفتمان شریعتی دارد. باید بتوانند این ادعاها را به صورت علمی و مستدل نشان دهند، اما حقیقت امر این است که بسیاری از دوستان مثلاً آقای قادری و حتی کسانی نظیر دکتر آشتیانی و دیگرانی که به نقد شریعتی میپردازند، به صورت مستدل و نظاممند به آثار شریعتی ارجاع نمیدهند.»
حسن محدثی و مهدی جمشیدی در بخش دوم میزگرد «مقایسه تطبیقی اندیشه مطهری و شریعتی» به واکاوی دقیق تر اندیشه شریعتی و تبعات اندیشه های وی پرداختند.
در بخش اول این میزگرد به برخی تمایزات و تشابهات این دو متفکر اشاره شد. در بخش دوم این میزگرد سوالاتی از این دست مورد بررسی قرار گرفت: آیا نگاه شریعتی به دین ابزارگرایانه بود؟ آیا شریعتی نقد بنیان افکن به دین می کند یا به دنبال نقد دیانت فرهنگی است؟ آیا تعبیر اسلام انقلابی برخورد گزینشی با دین است؟ آیا اندیشه شریعتی اومانیستی است؟ تبعات خواسته و ناخواسته اندیشه شریعتی چیست؟ آیا شریعتی واجد یک نظام فکری منسجم است؟ نگاه شریعتی به انسان چگونه است؟
در عصر اصلاحات(متن كامل سمينار شريعتي و اصلاحات در بنياد فرهنگي شريعتي)
سیونهمین مراسم سالگرد شهادت دکتر علی شریعتی در روز، سیام خرداد 1395، با موضوع «شریعتی و اصلاحات»، در شرایطی در دفتر جدید بنیاد شریعتی برگزار شد که جمعیت مشتاق حاضر بسیار بیشتر از تعداد پیشبینیشده بود. صندلیها بهسرعت پر شد؛ عده ای بر روی زمین نشستند و دیگران ایستاده و از گوشه و کنار آشپزخانه و اتاقها به سخنرانان گوش سپرده بودند.
در این نشست که از ساعت 5 آغاز شد، آقایان کمال رضوی، دکتر جواد کاشی، دکتر هادی خانیکی، دکتر علیرضا رجایی و احسان شریعتی به شرح زیر سخنرانی کردند.

۲۸ /خرداد/۱۳۹۵
پاسخ سروش دباغ به مقاله دکتر عبدالکریمی :«شریعتی و پرسش بنیادین ما»
…منظور عبدالکریمی از«روشنفکران بهاصطلاح دینی» چیست؟ به نظرمیرسد این عبارت متضمن بار معنایی مذموم و احیاناًتخفیف آمیزی است…
این روزها مصادف است با سی و نهمین سالگرد وفات دکتر علی شریعتی؛ معلم انقلاب و روشنفکرِ دینی برجستهٔ معاصر. تاکنون توفیق داشتهام به تفاریق، دربارهٔ «کویریات»، «اسلامیات» و «اجتماعیاتِ» شریعتی بنویسم و سخن بگویم و از طریق بازخوانیِ انتقادی میراث شریعتی، دِین خود را به آن بزرگوار ادا کنم. [۱] نیازی به تذکار و تکرار نیست که بارقههای نبوغ در این اندیشمند خلاق و متفکر مفهوم ساز موج میزد؛ نثر سحار و قدرت سخنوری کمنظیر نیز، شریعتی را از کثیری ازهمنسلان و اقرانش متمایز کرده بود.
…آن چیزی که شریعتی را شریعتی می کند و او را از دیگران متمایز می سازد این است که وی کوشید دیالوگ و رابطه ای دیالکتیکی میان عقلانیت سنتی و عقلانیت مدرن ایجاد کند بی آنکه یکی از آن دو را بر دیگری چیره سازد. این در حالی است که سنت گرایان (در معنای عام کلمه) در پی آن هستند که عالم مدرن را به عالم سنت بکشانند؛ یعنی می خواهند عالم مدرن را بر اساس چارچوب های مفهومی عالم سنت بفهمند، لذا نمی توانند به سرشت و حقیقت عالم مدرن و زیست جهان کنونی ما پی ببرند. از سوی دیگر خیل انبوه روشنفکران ما نیز می کوشند ارزشها و جهان بینی نهفته در سنت را انکار کنند و با تأثیرپذیری از جهان بینی و ارزشهای عصر روشنگری موضعی ضد سنت دارند یا حداکثر، همچون روشنفکران به اصطلاح دینی، می کوشند به نحوی سنت را مدرن کنند و صورت مدرن را به ماده سنت تاریخی تحمیل نمایند. در این روش نیز سنت از روح خودش تهی می شود. در صورتی که شریعتی نه می خواهد مدرنیته را به عالم سنت، و نه سنت را به عالم مدرن تقلیل دهد و همین امر نیز باعث شده است که وی هم از جانب سنت گرایان و هم از طرف نوگرایان مورد هجمه و انتقاد شدید قرار گیرد و لذا نه مدرنیست ها و نه سنتی ها هیچ یک او را از آن خود و گروه اجتماعی خویش تلقی نکنند.
مجله ایران فردا در تیرماه ۱۳۹۵ شماره ۲۲، ویژه نامهای به مناسبت سالگرد عزت الله سحابی، علی شریعتی و هدی صابر انتشار داد. در این شماره پرونده ای با نام « بازخوانی شریعتی» به مناسبت سی و نهمین سالگرد شهادت دکتر شریعتی تشکیل شده و
شامل پنج مقاله با نویسندگی و عناوین ذیل در بخش فرهنگ میشود.
-احسان شریعتی: از رهایی تا رستگاری
-مسعود پدرام: دموکراسی در نگاه نخشب و شریعتی
– عباس منوچهری: بازخوانی تفکر سیاسی شریعتی، اندیشه رهایی
-حبیب الله پیمان: نقدی بر نظریه رویای رسولانه دکتر سروش
-فاطمه گوارایی: زن در نگاه نواندیشان دین، از برابری ذاتی تا برابری حقوقی
در بخش یاد یادآوران، به مناسبت چاپ کتاب « برسد به دست پوران عزیزم» که شامل نامههای علی شریعتی برای همسرش در فاصله سال سی و هشت تا سی و نه است، مقاله ای از سوسن شریعتی با عنوان « زن در چشم و دل شریعتی» به چاپ رسیده است.
(روایتی متفاوت از زندگی و زمانه دکتر علی شریعتی)
شماره ۷۰ سال تیرماه ۱۳۹۵

در این شماره نسیم بیداری به مناسبت سالگرد شهادت دکتر شریعتی پروندهای با نام «شریعتی بدون روتوش» به چاپ رسانده است . شامل سه بخش : بخش اول، مصاحبههای منتشر نشدهای از خاطرات بستگان پوران شریعت رضوی، افسانه شریعتی مزینانی، روحالله حسنی، عبدالله حسنی، غلامرضا منصوری،رضا شریعتی) و دوستان ( مهدی حکیمی، قربانعلی مجاوری، پوراندخت مظفری، جواد رحیمیان، دکتر سرجمعی، دکتر دلاسایی،پرویز خرسند، محسن محسنیان) دکتر شریعتی در مشهد که توسط خانواده شریعتی در اختیار نسیم بیداری قرار گرفت. بخش دوم، خاطرات مشترک تعدادی از شخصیتها با شریعتی . بخش سوم، خاطرات خودنوشت ( اتوبیوگرافیک) شریعتی به قلم خودش که از آثار وی استخراج شدهاست .
نام مقاله : شریعتی در متونِ دانشگاهی
نام نویسنده : حسین مصباحیان
نام مقاله : "رفتنِ" همیشگیی شریعتی
نام نویسنده : آرمان ذاکری